Betekenis van een kerkklok in het non-digitale tijdperk anno 1870
Denk je eens in: voor sommigen zelfs geen klok in huis (bewoners in Abbenes waren arm), geen horloge (is inmiddels ook al achterhaald) en al helemáál geen telefoon die je 24/7 tot je beschikking hebt waarop je de tijd kunt zien....gewoon niet voor te stellen zonder deze middelen om te weten hoe laat het is....
In 1870 zo was blijkbaar 'het leven' in Abbenes. Maar.... er kwam een hulpmiddel: een klok in de toren van de kerk. Zie hieronder het artikel uit 1870, waar aan deze torenklok bijzondere stimulerende eigenschappen werden toegedicht. En: ze deden toen ook al aan crowdfunding, alleen heette het toen 'inteekening'. Dus als je nog eens langs het mooie kerkje van Abbenes komt, denk dan eens aan hoe men zich er anderhalve eeuw geleden voor heeft ingezet een klok in de toren te bewerkstelligen en hoe blí'j men er mee was!!!
Ton Zekveld stuurde ons weer een mooi artikel hierover, zie hieronder:
Het uurwerk in de kerktoren te Abbenes 2 september 1870
Niemand voorzeker zal ontkennen dat ene regelmatige verdeeling van den tij, en een vast, algemene aanwijzing daarvan, hoogst huttig es en bevorderlijk zijn kan aan zijne ernstige waardering, aan het nauwgezet besteden van elk levensuur, aan de zonodige verwisseling in den arbeid in een woord….aanstipte orde!
Wij beweren niet dat zulks tot gevolg zal, maar alleen kan wezen. De onverbetelijke luiaard houdt toch vol om voor zich de week in 7 rustdagen te verdeelen. Voor hem geldt slechts de klokslag van het etensuur, zalig in zijn onzalig nietsdoen, droomt hij van de eeuwige rust. Geen verachterlijk wezen dan de luiaard. God werkt altijd!
Geene plaats is geschikter om op de meest in het oog vallende wijze eene vaste tijdsaanduiding te stellen, dan aan de hooge zijde van een kerktoren. Men heeft dit van ouds zoo begrepen, en het nageslacht volgt hierin de wijsheid van het voorgeslacht. De geluidstrilling van elken klokslag golft onbelemmerd tot op verre afstand. Op welke het oog evenmin belet wordt op te zien naar de hooggeplaatste wijzerborden.
Ook Abbenes mag zich thans gelukwenschen met een uitnemend uurwerk, gemaakt en gesteld door de bekwame uurwerkmaker Adam Bolstra te Leiden, wiens naam als zoodanig genoeg bekend is, op onze volkomene aanbeveling niet te behoeven. Wij zijn in alle deele zeer over hem tevreden. Het werk is geheel nieuw en met de uiterste zorg bewerkt. Het heeft de vorm van een harp en is geregeld in zijn loop, doch minder geschikt om er psalmen op te spelen. Vlug van constructie, bezit het eene groote gevoeligheid in de beweeglijkheid zijner raderen, waarom zeer ligte nette gewichten voldoende zijn om het geheel, met behulp van de slinger in eeene gelijkmatige beweging te houden.
De klank van de klokslag is wel niet zo deftig en zwaar als die van de klok in den Westertoren te Amsterdam, maar toch helder en rein, en klinkend genoeg om op betrekkelijk grooten afstand gehoord te kunnen worden, vooral als men niet doof is. Aan elk der vier buitenzijden, even beneden de spits van het nette torentje, is een rood-koperen wijzerbord geplaatst van 1½ meter in het vierkant, helder porcelijn-wit geschilderd en voorzien van gitzwarte cijfers en sterk vergulden wijzers “alles” - zoals de uurwerkmaker beweerde - om aan den toren een rijk voorkomen te geven. En dat is goed ook want Abbenes is anders nogal arm, en ieder wil wel eens beter schijnen dan hij is. Dewijl er slechts één bel in den toren is, worden de half-uren door een enkele slag aangegeven.
Groot is het gemak hetwelk het uurwerk reeds verschaft. De aanvang en het einde der schooluren is er naar geregeld even als de duur der arbeidzaamheden op het veld. Velen, die in huis geen klok hebben, weten nu over uur en tijd mee te praten en de vlijtige huismoeders kunnen nu net meer orde en regel hare huiselijke bezigheden verrigten.
Vroeger ging het werkvolk van den eenen landbouwer dikwijls om half 12 naar huis, van een ander om half één, van een derde om twaalf uur van een vierde als de aardappels gaar waren, terwijl inmiddels de schoolkinderen weder naar huis snelden wanneer de lessen geëindigd waren. Wat is alles ordelijker, en hoeveel ordelijker kan het nog worden! Gewis, de goede gevolgen zullen niet achterwege blijven. ’t Blijft toch maar waar: zonder orde geen welvaart!
De kosten voor het uurwerk zijn, voor zooverre wij dit beoordelen kunnen, niet te hoog en de condities waren zóó gunstig, dat wij aan de drangredenen van den bekwamen Batstra geen weerstand konden bieden om het te doen plaatsen, niet tegenstaande het geld nog niet voorhanden was. Het is gemaakt, gesteld en geregeld voor de som van 480 gulden benevens de kosten van een timmerman, die vijf dagen zijne hulp heeft verleend, zoodat het totaalbedrag geschat kan worden op 500 gulden. Volgens de geschrevenen conditie is daarvan de eene helft terstond betaald -den 15 augustus 1870- na plaatsing van het werk, en is de vervaldag van de andere helft twee jaar na genoemde datum, derhalve den 15 aug 1872. Bovendien blijft de aanenemer vijf achtereenvolgende jaren voor de degelijkheid en goede gang van het uurwerk instaan.
Door al die verleidelijk voorwaarden hebben wij ons laten verlokken den algemeenen wensch, om een uurwerk te bezitten, te bevredigen in hope dat het ontbrekende geld hoe dan ook, welk bijeen zou komen. Doch ‘wenschen en wonders zijn arme huishoudens!’ Er moest gehandeld worden. Maar:
Bidden – doch zonder hand aan de ploeg
Is dat voor ’t Christelijk leven genoeg?
Werken, -doch zonder oog op den Heer
Daalt der wel zegen des Heren op neer?
Neen! Werkend gebeden en biddend gewerkt
Zóó wordt en de hand en het hart versterkt!
Reeds was onze Secretaris geruimen tijd bezig geweest aan deze en genen welwillende menschenvrienden een lijst ter intekening toe te zenden, om zodoende het benodigde geld bijeen te verkrijgen, waarmede hij nu onverdroten voortging . En zie! boven verwachting mogt hij slagen in zijn aangewende pogingen: de ruime inteekening is voldoende geworden om de kosten van het uurwerk te dekken.
Met hooge ingenomenheid vermelden wij hier de ingeschrevene bijdragen benevens de namen der edele inschrijvers, die door hunne gewaardeerde belangstelling ons de bereiking van het doel gemakkelijk gemaakt hebben. Zij zijn:
Een gevoel van warme dankerkentenis bezielt ons, edele menschenvrienden! Bij het herzien van uw krachtdadigen bijstand in de poging, die wij aangewend hebben om, door het plaatsen van een algemeen uurwerk, meerdere orde in deze opkomende gemeente te vestigen. Ontvangt dien welgemeende dank van ons allen! Blijft steeds in genegenheid aan Abbenes denken; en dat ieder bewoner deze gelukkige landstreek als levensspreuk op de wanden zijner woning schrijve: “Abbenes moet het sieraad worden van Haarlemmermeer in degelijkheid en deugd, in orde en welvaart, in heldere kennis en echte vroomheid!”. Dat iedere klokslag hem daaraan herinner!
J. Klapwijk, pres. Kerkvoogd
P. Boekel , secretaris kerkvoogd
